کم خونی از تغذیه تا درمان

کم خونی و روش صحیح تغذیه مواد غذایی مفید برای درمان کم خونی

۱- انگور فرنگی(آهن)
۲- زرد آلو(Co)قیسی-
۳- سیب کمک به جذب آهن می کند.
۴- برگهای اسفناج(فقر آهن)خام یا پخته
۵- ۲ ق.چ پودر تخم گشنیز را در لیوانی آب جوشیده بریزید.برای مزه دار شدن به آن شکر اضافه کنید.
۶- ۶ ق رازیانه خرد شده و برگهای گل سرخ را در نصف لیوان آب جوشانده صاف کنید.۲ بار در روز آنرا میل کنید.
۷- هلو
۸- ۴/۱ ق.چ دارچین و ۲ ق.چ عسل را در آب انار و شیر حل کنید و میل کنید.
۹- جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات؛ مثل عدس و لوبیا، هم چنین میوه های خشک( برگه ها) به خصوص برگه زرد آلو و دانه های روغنی.
۱۰- اسید سیتریک و اسید اسکوربیک( ویتامینC ) که درآلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند، می توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
۱۱- استفاده ازغلات و حبوبات جوانه زده .
۱۲- مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
۱۳- مصرف قطره آهن هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان ۲ سالگی در کودکان .
۱۴- موادمغذی مفید در کم خونی ها
۱۵- کرفس

ـ آهن
ـ ویتامین A: که در فعال کردن آهن نقش مهمی دارد.
ـ ویتامین C: که در جذب آهن بسیار مؤثر است.
ـ ویتامین B۶: که در صورت کمبود مصرف آن لازم است.
ـ ویتامین B۱۲: که در صورت کمبود آن لازم است مصرف شود.
ـ فولیک اسید: که در صورت کمبود آن لازم است مصرف شود.
ـ مس: که در صورت کمبود، مصرف آن لازم است.
۱۵- قهوه، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوی اسید فیتیک) و فیبرهای غذایی جذب آهن را به علت تشکیل کمپلکس‌های نامحلول کاهش می‌دهند. بنابراین فرآورده‌های حاوی آهن، طی یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یک از این مواد نباید مصرف شود.
۱۶- اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج، سیب زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب آهن می‌شوند.

دارو درمانی:
اسید فولیک با دارو های زیر تداخل دارد:
۱- اسید سالسیلیک
۲- با دارو های پیشگیری حاملگی
۳- سولفاسالازین

علل کم‌خونی:
علل متفاوتی برای بروز کم‌خونی وجود دارد که برخی از آنها عبارت است از: از دست دادن مقادیر زیادی خون یا تخریب زیاد گلبول‌های قرمز در اثر مسمومیت شیمیایی (مسمومیت با سرب) یا عفونت‌هایی مثل مالاریا، ناهنجاری‌های مادرزادی مثل کم‌خونی داسی شکل، کم‌خونی در اثر نقص در تولید خون که می‌‌تواند در اثر کمبودهای تغذیه‌ای و یا توقف تولید توسط مغز استخوان در اثر سموم و یا بیماری‌هایی که مغز استخوان، طحال، کبد و گره‌های لنفاوی را درگیر می‌کند به وجود آید. کم‌خونی همچنین می‌تواند به علت مصرف داروهایی که ویتامین «ای» یا دیگر مواد لازم در ساختمان گلبول قرمز را تخریب می‌کنند حاصل شود. بیماری‌های مزمن مثل سل، وقتی که با خونریزی همراه باشند، می‌توانند کم‌خونی را سبب شوند. بعضی دیگر از دلایل شناخته شده کم‌خونی شامل انگل‌ها و کرم‌های روده هستند. کرم قلابدار، کرمک وکرم کدو از خون و ویتامین‌های نگهداری شده در داخل آن تغذیه می‌کنند. کرم کدو باعث کمبود حاد ویتامین ب ۱۲ می‌شود.
علایم کرم‌های روده‌ای شامل خارش در ناحیه مقعد، بی‌قراری در شب و رؤیاهای شبانه، اسهال، تنفس بدبو، حلقه سیاه دور چشم‌ها و میل زیاد به غذا هستند. سیر می‌تواند به خلاص شدن از این نوع مشکلات روده‌ای کمک کند. انبه تازه و هویج خام رنده شده هم می‌تواند مفید باشد.
بعد از درمان موفقیت‌آمیز کرم‌های روده‌ای، پاکسازی کامل باید انجام گیرد تا از عود مجدد بیماری ممانعت به عمل آید.

انواع کم‌خونی با منشأ تغذیه:
۱٫ کم‌خونی ناشی از کمبود آهن: علامت مشخصه‌ی این بیماری گلبول‌های قرمز کوچک و کم‌رنگ می‌باشد. علت این کم‌خونی عمدتاً از دست دادن مزمن خون است. مثلاً در قاعدگی درازمدتی که حجم زیادی از خون دفع می‌شود، بارداری‌های مکرر، عفونت‌های انگلی، دریافت ناقص آهن، اختلال در جذب آهن، اسهال مزمن و افزایش حجم خون که در دوران طفولیت و بارداری به وجود می‌آید در این کم‌خونی دیده می‌شود. منابع غذایی غنی از آهن عبارتند از: جگر، گوشت گوساله، تخم‌مرغ، برگه‌ها، نخود و لوبیا، آجیل، سبزی‌های برگی شکل سبز و غلات کامل.
۲٫ کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب ۱۲: علت اصلی به وجود آمدن این نوع کم‌خونی، فقدان فاکتور داخلی است که برای جذب ویتامین ب ۱۲ ضروری است، اما علل دیگری مثل کاهش جذب این ویتامین، رشد بیش از اندازه‌‌ی باکتری‌ها در روده‌ی کوچک، ابتلا به کرم نواری و بیماری‌هایی که قسمت انتهایی ایلئوم را گرفتار می‌کنند. علایم این کم‌خونی مشابه کم‌خونی ناشی از اسیدفولیک است ولی در کمبود ویتامین ب ۱۲ میلینی شدن ناکافی اعصاب باعث بی‌

حسی، ناهماهنگی عضلات، ضعف حافظه و توهم می‌شود. منابع غذایی خوب ویتامین ب ۱۲ عبارتند از: جگر، گوشت، ماهی، ماکیان، شیر و تخم‌مرغ.
۳٫ کم‌خونی ناشی از کمبود اسیدفولیک: اسیدفولیک نقش مؤثری در سنتز پروتئین توسط گلبول‌های قرمز به عهده دارد. ذخایر فولات در رژیم‌های فقیر از این ماده در عوض ۲ تا ۴ ماه تحلیل می‌روند ولی کمبود آن ممکن است در اثر اشکال در جذب (در عمل جراحی روده) و یا سوء جذب مادرزادی فولات، افزایش نیاز بدن به این ماده (بارداری و رشد کودکان) و یا در اثر مصرف بعضی داروها مثل داروهای ضد تشنج و قرص‌های بارداری به وجود آید. منابع غذایی غنی از فولات عبارتند از: سبزی‌های برگی شکل تیره، غلات کامل، حبوبات، آجیل.
۴٫ کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ث: عمل اصلی ویتامین «ث» در خونسازی جذب آهن و تبدیل اسید فولیک به شکل فعال آن یا اسید فولینیک است. از نظر شکل گلبول‌های قرمز این آنمی، ماکروسیتی (گلبول‌های قرمز بزرگ) می‌باشند. منابع غذایی خوب این ویتامین عبارتند از مرکبات، خربزه، کلم، فلفل قرمز، گوجه‌فرنگی، توت فرنگی و طالبی.
۵٫ کم‌خونی ناشی از کمبود مس: وجود عنصر مس برای تشکیل هموگلوبین و حرکت آن از محل‌های ذخیره آن در بدن ضروری است و در نبود آن آهن از محل‌های ذخیره خود آزاد نمی‌گردد. بنابراین میزان آهن سرم و هموگلوبین کاهش می‌یابد. این نوع کم‌خونی در نوزادانی دیده می‌شود که از شیر گاو تغذیه می‌کنند یا در نوزادانی که از فرمول‌های دارای مقادیر بسیار جزیی مس تغذیه می‌شوند، مشاهده می‌گردد. این بیماری در کودکان و افراد بالغی که دچار سوء جذب می‌باشند و یا برای مدت طولانی از فرمول‌های تغذیه با لوله عاری از مس تغذیه شده‌اند نیز دیده می‌شود. منابع غذایی مس عبارتند از: جگر، غلات کامل، آجیل، حبوبات، صدف خوراکی و حلزون.
۶٫ کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین «ب ۶»: در این نوع کم‌خونی میزان بالای آهن سرم، افزایش درجه اشباع پروتئین متصل به آهن و رسوب هموگلوبین در مغز استخوان و کبد دیده می‌شود. این نوع کم‌خونی از نوع میکروسیتی و هایپوکرومیک است و به درمان با پیریدوکسین (ویتامین ب ۶) جواب می‌دهد. منابع غذایی غنی از ویتامین عبارتند از: جگر، گوشت، ماکیان، غلات کامل و حبوبات.
۷٫ کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین «ای»: در این کم‌خونی گلبول‌های قرمز دارای شکل غیرطبیعی و شکننده می‌باشد. این کم‌خونی در نوزادانی که غذای آنها با ویتامین «ای» تکمیل نمی‌شود دیده می‌شود. منابع غذایی خوب ویتامین «ای» عبارتند از: روغن‌های گیاهی، روغن‌های PUFA مثل روغن دانه‌های سویا و ذرت، پنبه‌دانه و کانولا. این ویتامین در گوشت، ماهی، چربی‌های حیوانی، میوه و سبزی به مقدار کافی وجود دارد.

پیشگیری:
پیشگیری از کم‌خونی، از درمان آن خیلی آسان‌تر است. ورود کافی آهن در طول عمر یک روش مهم پیشگیری از کم خونی فقر آهن است. رژیم غذایی، بیشترین تأثیر را در درمان کم‌خونی دارد. تقریباً تمام مواد غذایی برای ساختن گلبول‌های قرمز به هموگلوبین و آنزیم‌ها نیاز دارند. غذاهای تصفیه شده مثل نان سفید، برنج بدون سبوس و شکر، قسمت زیادی از آهن را از دست می‌دهند. آهن مورد نیاز بدن همیشه باید از اشکال ارگانیک و طبیعی آن مصرف شود. چون ثابت شده است که مصرف اشکال غیر طبیعی آن مضر بوده و ویتامین‌های محافظت کننده و اسید چرب اشباع نشده را تخریب می‌کند. مهم‌ترین غذاهای سرشار از منبع آهن طبیعی شامل: گندم، حبوبات، سبزیجات دارای برگ سبز، کلم، هویج، کرفس، چغندر، گوجه‌فرنگی، اسفناج، میوه‌هایی مثل سیب، توت، گیلاس، انگور، کشمش، انجیر، خرما، هلو و تخم‌مرغ می‌باشند. ثابت شده است که ورودی زیاد آهن، میزان هموگلوبین بیشتری را تولید نمی‌کند، بلکه باید میزان پروتئین هم کافی باشد بنابراین در رژیم غذایی، باید پروتئین کافی هم وجود داشته باشد. که این را در شیر و تخم‌مرغ می‌توان یافت.
مس هم برای استفاده از آهن در ساختمان هموگلوبین ضروری است. ویتامین «ب ۱۲» برای پیشگیری و درمان کم‌خونی باید وجود داشته باشد. این ویتامین معمولاً در پروتئین‌های حیوانی یافت می‌شود. مصرف گوشت زیاد با هموگلوبین بالا و میزان گلبول قرمز بالا همراه است که این امر، البته زیان‌آور است.
منابع ویتامین ب ۱۲ شامل محصولات لبنی مثل شیر، پنیر، تخم‌مرغ، بادام زمینی، گندم و دانه سویا می‌باشند. گیاهخواران باید مقادیر قابل ملاحظه‌ای از شیر، ترکیبات آن و تخم‌مرغ را در رژیم غذایی‌شان مورد استفاده قرار دهند. برای پیشگیری از کم‌خونی، لازم است که ویتامین‌های خانواده «ب» که از جمله مهم‌ترین آنها ب ۱۲ است از طریق غذاهای طبیعی وارد بدن شود. خوردن منابع لبنی که پروتئین کاملی محسوب می‌شوند و منبع خوبی از ویتامین ب ۱۲ هستند نیز علیه کم‌خونی مفید می‌باشد. قارچ‌های خوراکی هم منبع خوبی از یک پروتئین کامل به شمار می‌روند. برای جذب آسان‌تر آهن، وجود اسید اسکوربیک (ویتامین ث) ضروری است. مصرف روزانه

مرکبات و غذاهای سرشار از ویتامین ث، فاکتور مهمی برای تأمین ویتامین ث موردنیاز بدن است. آب چغندر شامل مقادیر قابل توجهی پتاسیم، فسفر، کلسیم، سولفور، ید، آهن، مس، کربوهیدرات، ویتامین‌های ب ۱ و ب ۲ است. فاکتورهای مهم دیگری همچون نفس عمیق و ورزش‌هایی مثل قدم زدن در بازسازی سیستم ساخت هموگلوبین مؤثر است. ماساژ عضلات بدن هم به دلیل کمک به جریان خون خیلی مؤثر است.

توصیه‌های کلی زیر را به کار ببندید
۱ ـ استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می‌باشند.
۲ ـ استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث در هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریب‌فروت، گوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش).
۳ ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
۴ ـ پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا.
۵ ـ برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست.
۶ ـ تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک، یخ) که خود از علایم کم خونی فقر آهن می باشند.
۷ ـ مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه جهت پیشگیری به موقع و یا بهبود کم‌خونی.
۸ ـ استفاده از نانهایی که از خمیر ورآمده تهیه شده‌اند.
۹ ـ استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن هستند.
۱۰ ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
۱۱ ـ شست و شو و ضد عفونی کردن سبزی‌هایی که استفاده می‌کنید.
۱۲ ـ شستن کامل دستها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
۱۳ ـ مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
۱۴ ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان ۲ سالگی در کودکان.
کم خونی و طب سنتی
پیشگیری:
۱- نخوردن چای و نوشابه (مخصوصا بعد از غذا)
۲- نخوردن غذاهای باکلاس مانند: پیتزا، ساندویچ و…
۳- سرخ نکردن غذا
۴- عدم پخت غذا در ظروف آلومینیومی، لعابی، استیل، روحی و تفلون
۵- قرار ندادن مواد غذایی در فریزر و ماکروویو
۶- عدم خوردن غذا با قاشق استیل
۷- نخوردن غذاهای کنسرو شده
خون سازهای ترکیبی در طب قدیم
شیر خرما
فالوده سیب: هر روز یک عدد سیب سرخ تازه را با پوست و هسته رنده کرده و یک استکان عرق بیدمشک و یک قاشق عسل به آن افزوده، به مدت ۴۰ روز استفاده کنید.

ترکیب مغزهای مغذی: ترکیبی از مغزهای بادام + مغز پسته + مغز فندق و مغز گردوی خام به مقدار ۱۰۰ گرم پودر کرده و با ۱۰۰ گرم عسل مخلوط کنید. از این معجون هر روز عصر، یک قاشق چای خوری استفاده شود.

عرق آهن: یک تکه آهن گداخته شده را (مانند نعل اسب) روی گاز داغ کرده و در یک ظرف آب بگذارید. دوباره آهن را داغ کرده و این عمل را تکرار می کنیم تا رنگ آب سیاه شود. به این آب عرق آهن می گویند که در کم خونی شدید به کار می رود.

میوه های آهنی: ۱۴ عدد میخ آهنی معمولی را در یک سیب سرخ، گلابی یا به فرو کرده و بعد از ۲۴ ساعت آنها را درآورده و میوه را میل کنید